پیامد برهم کنش ریشه‌ای گونه‌های بلندمازو و پلت درکشت خالص و آمیخته بر تغییرات مکانی تراوش آنزیم اوره‌آز

چکیده سابقه و هدف: برهم کنش ریشه از عوامل مهم تأثیرگذار بر آنزیم‌های تراوش‌یافته در فضای ریزوسفری هستند که بسته به ساختار ریشه، نوع گونه و عمق خاک از توزیع مکانی ناهمانندی برخوردارند. تاکنون پژوهش‌های محدودی در رابطه با شناسایی اهمیت مکانی فرآیندهای ریزوسفر گونه‌های جنگلی انجام شده است. گونه‌های درختی با توجه به مورفولوژی و فیزیولوژی ریشه و نیازمندی‌های مواد مغذی فضای ریزوسفری متفاوتی دارند. این تحقیق با هدف بررسی تغییرات مکانی تراوش آنزیم اوره‌آز در فضای ریزوسفر نهال‌های بلندمازو و پلت در کشت خالص و آمیخته انجام ‌شده است. مواد و روش: در این پژوهش 18 ریزوترون نوین برای دستیابی به هدف تحقیق بکار گرفته شد که هرکدام 12 درگاه دستیابی رستری برای گرفتن تراوش‌های ریشه داشتند. این درگاه‌ها در عمق‌ها و فواصل مشخص از یکدیگر ایجاد شد تا امکان محاسبه تغییرات مکانی آنزیم‌های تراوش یافته از ریشه را فراهم سازد. دو عمق پایین‌تر (50 و 75 سانتی‌متر) از خاک معدنی و در دو عمق بالاتر (15 و 30 سانتی‌متر) از ترکیب خاک و لاشبرگ (4% وزنی) پر شدند. در چهار تیمار ترکیب گونه‌ای خالص بلندمازو و پلت، آمیخته و کنترل (بدون کشت نهال)، نهال‌های یکساله دو گونه‌ بلندمازو و پلت کاشته شدند. نمونه‌برداری از عمق گوناگون خاک ریزوترون‌ها شش ماه پس از کشت گیاهان انجام شد و فعالیت آنزیم اوره‌آز در خاک به روش کاندلر ارزیابی گردید. کارایی آنزیمی در این مقاله با تفاضل فعالیت آنزیمی هر محل مشخص از مقدار متناظر کنترل (بدون ریشه) محاسبه شد و نشان‌دهنده کارایی کاتالیتیکی نیست. یافته‌ها: نتایج نشان داد که میزان تراوش اوره‌آز در ترکیب‌های متفاوت کشت در سطح احتمال 95 درصد اختلاف معنی‌داری دارد و بیشترین تراوش آنزیم در کشت خالص بلندمازو و آمیخته و کمترین تراوش در کنترل مشاهده گردید. بررسی تغییرات مکانی فعالیت آنزیم اوره‌آز تراوش شده در عمق‌های گوناگون خاک تنها در مورد تیمار آمیخته در سطح احتمال 95 درصد معنی‌دار بود. کارایی آنزیم اوره‌آز در عمق‌های گوناگون خاک در تیمارهای کشت خالص پلت و کشت آمیخته در سطح احتمال 95 درصد معنی‌دار بود در حالی‌که در فواصل مختلف از یقه نهال فقط در تیمار خالص بلندمازو معنی‌دار بود. بیشترین میزان تراوش اوره‌آز در عمق 75 سانتی‌متری مشاهده شد. نتیجه‌گیری: میزان تراوش مکانی اوره‌آز بیشتر وابسته به تراکم ریشه در مکان‌های مختلف است که این مسئله هم وابسته به چگونگی برهم کنش ریشه‌ای نهال‌های کشت شده و نوع سیستم ریشه‌ای آن‌ها است. در این تحقیق برهم کنش ریشه‌ای تیمار آمیخته به دلیل ایجاد آشیان‌های اکولوژیک مناسب‌تر موجب افزایش فعالیت و کارآیی اوره‌آز شده است. با این حال چون تراوش اوره‌آز در فواصل مختلف از یقه نهال هرگز معنی‌دار نبود، نتایج نشان‌دهنده عدم قطعیت تراوش مکانی اوره‌آز ریزوسفر است. واژه‌های کلیدی: اوره‌آز، ریزوسفر، ریزوترون، پلت، بلندمازو